UKAZOM PREDSEDNIKA SR JUGOSLAVIJE
EPISKOP SUMADIJSKI SAVA POSMRTNO ODLIKOVAN

Predsednik SR Jugoslavije dr Vojislav Kostunica je juce svojim ukazom posmrtno odlikovao blazenopocivseg episkopa sumadijskog dr Savu Vukovica visokim drzavnim odlikovanjem – Medaljom Belog andjela za izuzetno licno ostvarenje i doprinos u oblasti crkvene istorije i humanistickih nauka.

Dr Sava, episkop sumadijski, upokojio se u Gospodu 17.juna 2001. godine.

Dr Sava (u svetu Svetozar Vukovic), episkop sumadijski, rodio se u Senti 13. aprila 1930. godine. Osnovnu skolu i nizu realnu gimnaziju zavrsio je u Senti, Bogosloviju Svetog Save u manastiru Rakovici 1950, a Bogoslovski fakultet u Beogradu 1954. godine. Skolsku 1957/58. godinu proveo je na postdiplomskim studijama na Starokatolickom bogoslovskom fakultetu Univerziteta u Bernu (Svajcarska) radeci, u isto vreme, na doktorskoj disertaciji Tipik arhiepiskopa Nikodima kod mentora profesora dr Lazara Mirkovica. Za suplenta Bogoslovije Svetog Save u Beogradu postavljen je 1958. godine. Na Bogoslovskom fakultetu u Beogradu doktorirao je 15. maja 1961. godine.

Zamonasen je u manastiru Vavedenje u Beogradu, 3. novembra 1959. godine od patrijarha srpskog Germana koji ga je 4. decembra iste godine rukopolozio u cin jerodjakona. Izabran je za vikarnog episkopa moravickog 20. maja 1961. godine. U cin prezvitera rukopolozio ga je patrijarh srpski German 3. juna i proizveo za protosindjela. U cin arhimandrita proizveo ga je 24. juna mitropolit zagrebacki dr Damaskin. Za episkopa moravickog hirotonisali su ga u beogradskoj Sabornoj crkvi 23. jula 1961. godine patrijarh srpski German, episkop backi Nikanor i episkop banatski Visarion.

Kao vikarni episkop predavao je na Bogoslovskom fakultetu u Beogradu liturgiku sa istorijom umetnosti od 1961. do 1967 . godine.

Za episkopa istocnoamerickog i kanadskog izabran je 1. juna 1967. godine i na ovoj katedri ostao je do 13. septembra 1977 . godine. Sveti arhijerejski sabor za episkopa sumadijskog izabrao ga je 21. maja 1967. godine. Na ovom polozaju nalazio se do smrti.

Kao episkop sumadijski dr Sava predstavljao je Srpsku pravoslavnu crkvu u komisiji za pripremu Svetog i Velikog sabora pravoslavne crkve u Zenevi (1979-1991) i u dijalogu sa rimokatolickom. crkvom (1980-1991). Ucestvovao je u radu vise medjucrkvenih organizacija i skupova.

Po zelji Svetog arhijerejskog sabora ili Sinoda administrirao je sledecim eparhijama: Istocnoamerickom i kanadskom (1977-1978), Zickom (1978), Banatskom (1980-1985), Temisvarskom (1980-1996), Srednjezapadnoamerickom (1986-1988), Zapadnoamerickom (1986-1988) i Backom (1988-1990).

Episkop dr Sava u Sumadijskoj eparhiji zapoceo je gradnju vise od sto novih hramova. Preko pedeset novih crkava je osvetio i danas su u bogosluzbenoj upotrebi. Kao licnu zaduzbinu podigao je crkvu Sv. velikomucenika Georgija u Visevcu, rodnom selu Karadjordja Petrovica. Za vreme njegovog upravljanja Sumadijskom eparhijom obnovljeno je vise manastira, medju kojima su Nikolje Rudnicko (XV vek), Petkovica u Stragarima (XIII vek), Pavlovac i Kastaljan na Kosmaju (XV vek) i Brezovac u Vencacu (XV vek). Njegovim zalaganjem manastiru Kalenicu vracen je reprezentativni konak koji je drzava nacionalizovala posle Drugog svetskog rata. U ovom manastiru osnovao je Eparhijsku riznicu i biblioteku. U Kragujevcu je podigao novi Eparhijski centar.

Osnivac je vise eparhijskih fondova za finansiranje gradjevinske delatnosti, stipendiranje svestenickih kandidata, odnosno brigu o penzionisanim svestenicima. Dom za decu Sv. Jovan Krstitelj (Topola, Divostin), ambulante u selima Kloka i Cvetojevac, Dobrotvorni fond Covekoljublje samo su neke od ustanova koje se, pod nadzorom episkopa Save, bave haritativnim radom. U Kragujevcu je 1997. godine, na njegovu inicijativu, osnovano odeljenje Beogradske bogoslovije, koje je 2000. godine proglaseno samostalnom Bogoslovijom Sv. Jovana Zlatoustog. U konaku manastipa Josanice radi duhovnoprosvetna ustanova.

Za vreme arhipastirovanja u Americi osnovao je cetrnaest novih parohija i jedan manastir, a sediste Istocnoamericke i kanadske eparhije preneo je iz Klivlenda u Exvort.

Tokom sesnaestogodisnjeg administriranja Temisvarskom eparhijom koja je uvek zauzimala vrlo visoko mesto u crkvenoj organizaciji Srba severno od Save i Dunava, i po tome sto su na njenom celu bile ugledne duhovne staresine (Georgije/Popovic/, Vikentije/Jovanovic/Vidak/, Mojsej/Putnik, Antonije/Nako/, Georgije/Brankovic/, Lukijan/Bogdanovic/, Georgije/Letic/, Irinej/Ciric/, Visarion/Kostic/), episkop dr Sava osnovao je vise pravoslavnih crkvenih opstina (Denta, Rasica, Ulbec). Narocito se starao o ocuvanju i obnovi cuvenih srpskih manastira Bezjas, Bezdin, Zlatica, Kusic, Sv. Curdje na Brzavi. Pored toga sto je rukopolozio blizu dvadeset mladih svestenika, obezbedio je bogoslovsko skolovanje i stipendije za vise od pedeset srpskih mladica iz rumunskog dela Banata.

Episkop dr Sava poceo je da se bavi naucnim radom vec kao apsolvent teologije iz oblasti istorije Srpske pravoslavne crkve, koristeci arhivski materijal Drzavnog arhiva u Beogradu, a kasnije Patrijarsijske arhive u Sremskim Karlovcima i Beogradu, Srpske pravoslavne crkve u SAD (Libertivil), Ruske mitropolije u Njujorku, SANU u Beogradu. Radove iz istorije i liturgike objavljivao je u nasim i stranim casopisima i listovima. Delo Istorija Srpske pravoslavne crkve U Americi i Kanadi 1891-1941 (1994, na srpskom i engleskom), napisao je na osnovu arhivske gradje iz domacih i stranih arhiva. Knjiga Srpski jerarsi od devetog do dvadesetog veka (1996), najpotpuniji katalog nasih arhijereja, nastala je tako sto su iskorisceni svi raspolozivi izvori. Knjigu Grobna mesta srpskih arhijereja objavio je 1999. godine. Sa svojim komentarima izdao je i knjigu Pisma patrijarha Georgija Brankovica (1994). Kao episkop moravicki bio je pokretac izlazenja casopisa, na srpskom i engleskom jeziku, Srpska Pravoslavna Crkva - Njena proslost i sadasnjost/Serbian Orthodox Church - Its Past and Present i novina Srpske patrijarsije Pravoslavlje, ciji je odgovorni urednik bio od prvog do sedmog broja, do odlaska na novu duznost u SAD. Glavni urednik Glasnika, sluzbenog lista Srpske pravoslavne crkve, bio je od juna 1966. do jula 1967. godine.

Po dolasku u Ameriku, 1. januara 1968. godine, pokrenuo je casopis Istocnoamericke i kanadske eparhije Staza pravoslavlja, koji je kasnije postao zvanicnim organom cele Srpske pravoslavne crkve u SAD i Kanadi. Povodom 750 godina samostalnosti Srpske pravoslavne crkve (1219-1969) uredio je spomenicu pod naslovom Sedam i po stoleca Srpske crkve, na srpskom i engleskom jeziku (Klivlend, Ohajo ). Dve godine docnije uredio je Kalendar Srpske pravoslavne crkve u Americi i Kanadi za 1971. godinu.

Po dolasku u Sumadijsku eparhiju, pokrenuo je eparhijski list Kalenic (1978) koji i danas izlazi sest puta godisnje. Pod istim imenom osnovao je Eparhijsku izdavacku ustanovu, koja je za dve decenije objavila preko120 naslova; medju kojima se nalazi dvanaest Mineja, prvi put stampanih kod nas, zatim Simfonija Starog i Novog zaveta, reprezentativna monografija manastira Kalenica. Uveo je i praksu da se svake godine (od 1997) objavljuju potpuni eparhijski sematizmi. U fototeci episkopa sumadijskog nalazi se oko 20.000 fotografija i mnoge od njih predstavljaju jedinstveno svedocanstvo o vaznim dogadjajima iz crkvene istorije.

Kao administrator Eparhija banatske i backe obnovio je nekadasnje casopise ovih eparhija: Banatski vesnik (1981) u Vrscu nakon pedeset godina i Beseda (1989) u Novom Sadu, posle devedeset godina neizlazenja.

Po odluci Svetog arhijerejskog sinoda uredio je Crkvu, kalendar Srpske patrijarsije za 1981, 1982. i za period od 1996. do 2001. godine. Bio je glavni urednik spomenica Srpske pravoslavne crkve posvecenih patrijarhu Arseniju III Carnojevicu i Velikoj seobi 1690. godine i spaljivanju mostiju Svetog Save. Priredio je naucni skup Zivot i delo mitropolita Mihaila i uredio zbornik radova podnetih na ovom skupu. Bio je glavni i odgovorni urednik Enciklopedije SPC i Sematizma Srpske patrijarsije, ciju pripremu je zapoceo.

Od 1997. godine clan je Srpske akademije nauka i umetnosti, Ucestvovao je aktivno u vecini projekata Odeljenja istorijskih nauka.

Matica srpska episkopa dr Savu za clana saradnika bira 1991. godine, a stalni clan postaje 1995. godine. Clan je Leksikografsko-bibliografskog odeljenja i Temisvarskog odbora. Urednik je oblasti – licnosti iz crkvene istorije u Srpskom biografskom recniku, kapitalnom naucnoistrazivackom projektu Matice. Osim sto je ucestvovao u formiranju azbucnika, dopuni literature novim izvorima, redigovanju pripremljenih odrednica, sam je napisao oko devet stotina biografija. Pomagao je vise projekata Temisvarskog odbora. Odricuci se autorskih i urednickih honorara, upisao se u red Maticnih dobrotvora.