Nova knjiga:
Stojan SOBOT, NAUKA HRISCANSKA, Zagreb 2002, 68+69.

Pun naslov ovog katihizisa glasi: “Nauka hriscanska za maloljetnu djecicu Pravoslavne istocne crkve napisan u Debelom Brdu febrara mjeseca 1772. godine i po nalogu Sinoda u Sremskim Karlovcima godine 1774. uvrstena u katihizis Stojana Sobota protoprezvitera korenickog bogospasene eparhije Karlovacke, u Mlecima. 1813. godine. Stampano grcko-slovenskim pismom kod Teodosija.”

Dakle, ovu veronauku napisao je pre 230 godina prota Stojan Sobot, ugledni srpski svestenik i predani crkveno-prosvetni i nacionalni radnik. Stojan je rodjen 1740. godine u Debelom Brdu (Hrvatska). Posle zavrsenog skolovanja rukopolozen je za svestenika (1764) i postavljen za paroha u svom rodnom mestu. Godine 1781, proizveden je za korenickog protu.

Prota Stojan Sobota osnovao je srpsku skolu u Bilicu kod Zaluznica, a njegovim zalaganjem ustrojene su srpske skole u Gospicu (1799) i Korenici (1801). Upamcen je kao predani crkveno-prosvetni delatnik i vrsni propovednik.

Katihizis prote Sobota naslovljen Nauka hriscanska za maloljetnu djecicu Pravoslavne istocne crkve, bio je osnovno hriscansko stivo za srpsku-pravoslavnu mladez Like, Banije i Korduna. Skoro dva veka ovaj bukvar hriscanske vere je cuvar pravoslavlja i svetosavske tradicije. S obzirom na njegovu ulogu i znacaj, ubrzo je zabranjen. Zagrebacka generalkomanda prvo je pozvala (1853) na odgovornost tadasnjeg gornjokarlovackog episkopa Evgenija Jovanovica, a potom i zabranila dalju upotrebu ovog katihzisa sa napomenom da “nacionalna pitanja ne spadaju u nauku vere, niti vera poznaje narodnost”. I pored te zabrane, Katihizis prote Stojana Sobota i dalje se upoptrebljavao i, kada ga nije bilo, krisom se prepisivao i tako bio cuvar hriscansko-pravoslavne vere i svetosavske tradicije medju Srbima Gornjokalovackog vladicanstva.

Nauka hriscanska stampana je 1813. godine u Mlecima (Veneciji). Posle 189 godina pojavljuje se ponovo s blagoslovom Njegovog Visokopreosvestenstva g Jovana, mitropolita zagrebacko-ljubljanskog i cele Italiije, a u izdanju E U O ovog vladicanstva. Izdanje je stampu priredio i Predgovor napisao Svetozar Borak, profesor Bogoslovije u Sremskim Karlovcima.

Ovo veronaucko stivo napisano je u vidu dijaloga; pitanja (voprosa) i odgovora (otvjeta). Prota Sobot, kako istice u Predgovoru g. Svetozar Borak, „nije izlozio samo hriscansku nauku za svoju pastvu, osobito mladez, vec je toj pastvi ucvrscivao nacionalnu svjest uzimajuci za atribute nacije one elemente koji ce mnogo kasnij uzimati gotovo svi teoreticari drustva. Npr.: Po cemu se zoves Srbin? Otvjet: Zovem se po rodu i slovu iliti jeziku onih ljudi ot kojih proishodim i koji imenuju se Serbi.”

Katihizis prote Stojana Sobota je objavljen na izvornom jeziku (slavenosrpskom) kada je napisan i savremenom srpskom jeziku. Blagodareci ovom izdanju produzen je vek trajanja ovog veronauckog stiva, a ime prote Sobota ponovo se ispisuje svetlim slovima.