Informativna sluzba
Srpske Pravoslavne Crkve
16. januar 2004. godine

Preuzeto iz dnevnog lista Politika od 16. 1. 2004. god.

RASKOL PRERASTAO CRKVENE OKVIRE

Iako nije jedini u pravoslavnom svetu, sukob SPC s nekanonskom jerarhijom crkve u Makedoniji postaje sve ozbiljniji, jer u njemu i dalje ucestvuje politika

Sukob izmedju crkvenog Beograda i Skoplja, iako je pre dve godine izgledalo da je nadjen dobar nacin za njegovo smirivanje, postaje sve ozbiljniji. Prerastajuci crkvene okvire, on bi, nazalost, mogao da postane i ozbiljna pretnja politickim odnosima dve susedne drzave.

Upuceni u "istoriju" ovog crkvenog raskola, doduse, nisu preterano iznenadjeni sto je politika nastavila da bude podrska raskolnickoj – u ovom slucaju makedonskoj – strani, jer je do prvih zahteva za nezavisnoscu crkve u Makedoniji i doslo po diktatu jugoslovenskog komunistickog rezima, olicenog u saveznoj Komisiji za verska pitanja kojoj nije smetalo sto su drzava i crkva ustavom odvojene.

Podstrekivanje sukoba

Jos od oktobra 1958. godine – kada je u Ohridu odrzan crkveno-narodni sabor na kome je odluceno da se "obnovi stara makedonsko-ohridska arhiepiskopija" cije ce se granice poklapati sa republickim granicama Makedonije, pa do odlikovanja kojim je Josip Broz Tito nagradio mitropolita Dositeja koji je, prekrsivsi kanone Pravoslavne crkve i arhijerejsku zakletvu, na crkveno-narodnom saboru jula 1967. godine jednostrano proglasio potpunu samostalnost crkve u ovoj jugoslovenskoj republici – politika je bila podstrekac sukoba, a ne pomirenja.

Aktivno ucesce politike u ovom crkvenom raskolu i ucesce laika na takozvanim crkveno-narodnim saborima u donosenju cisto crkvenih odluka, glavni su razlog sto jednostrano proglasenu, a to znaci nekanonsku, crkvu u Makedoniji ne priznaje nijedna pomesna pravoslavna crkva u svetu, niti s njom odrzava odnose. Kako je sustina pravoslavlja u sabornosti i zajednistvu vernika sa crkvom i crkava medjusobno, to svako samovoljno i jednostrano odvajanje znaci put u samoizolaciju, raskol i jeres, sto je slucaj sa crkvenom jerarhijom u Skoplju.

Savremeni crkveni istoricari cesto isticu strpljenje kojim je Srpska crkva pokusavala da izgladi sukob, pristajuci svojevremeno na ustupke, cak i na to da nekanonsko odvajanje dela svoje teritorije uoblici u kanonski okvir, cemu su se tada protivili neki episkopi SPC, medju kojima i danasnji patrijarh Pavle.

Tim povodom istoricar profesor dr Predrag Puzovic kaze: "Umesto da se vikarni episkop Dositej stavi pod crkveni sud za prekrsaj arhijerejske zakletve, gazenje svestenicke discipline i kanona Pravoslavne crkve, priznat mu je cin mitropolita i status poglavara te autonomne crkvene oblasti. Druga greska je ucinjena izborom Klimenta Trajkovskog za episkopa bitoljskog, iako nije ispunjavao zakonske i kanonske uslove. Kanonskom hirotonijom data je mogucnost separatistima da u pogodno vreme izvedu potpuno otcepljenje od SPC".

Prenebregavajuci cinjenice o ponasanju jerarhije koja je 1967. godine samovoljno proglasila potpunu samostalnost crkve u Makedoniji, neki danasnji predstavnici te jerarhije otvoreno zameraju monasima i monahinjama koji su pristupili kanonskoj Ohridskoj arhiepiskopiji "nevidjeno krsenje monaskih zaveta", sto je ovih dana izjavio glasnogovornik skopskog Sinoda Timotej.

Najdublja rana

U episkopatu Srpske pravoslavne crkve, u kojoj je bilo dovoljno dobre volje i strpljenja da se prevazidje raskol koji se, inace, u pravoslavlju smatra "najdubljom ranom na telu Crkve", podsecaju da "SPC nikad nije a priori negirala mogucnost eventualne autokefalije Ohridske arhiepiskopije, koja je kroz istoriju imala vecu ili manju samostalnost, a u vreme cara Samuila cak i rang ravan patrijarsiji, ali da bi se o tom pitanju uopste mogao otvoriti bratski dijalog potrebno je ispraviti kanonske nepravilnosti iz 1967. godine i sporna pitanja resiti u duhu pravoslavne sabornosti i saglasnosti susednih pomesnih crkava. Za Srpsku pravoslavnu crkvu ovo nije pitanje etnofiletisticke sujete, kao sto tvrdi mitropolit Naum strumicki, vec pitanje kanonskog poretka Crkve".

Iako ovaj visedecenijski raskol, koji makedonske vlasti pokusavaju da rese hapsenjem svih svestenih lica i vernika koji su pokazali spremnost ili zelju da se vrate pod okrilje kanonske Crkve, ali i osporavanjem prava na prolazak makedonske granice vladikama i svestenstvu SPC u mantijama, ne moze biti razresen pukim podsecanjem na kanonske prestupe sadasnje crkvene vlasti u Makedoniji, cinjenica je da nijedan clan skopskog sinoda ili episkopata ne bi ostao postedjen epitimije (crkvene kazne) i rascinjenja ako bi se na njih primenili kanoni koje priznaje cela Pravoslavna crkva. Pomenuti mitropolit Naum, na primer, napustio je manastir Grigorijat na Svetoj Gori bez blagoslova (a to znaci bez dopustenja) igumana Georgija Kapsanisa samo da bi postao episkop jedne raskolnicke zajednice.

Primenjujuci drugacija merila za postupke onih koji su joj pristupili, prenebregavajuci da, kako upozorava patrijarh Pavle, "raskol vodi u duhovnu pustos", od merila koja koristi da bi SPC optuzivala za "velikosrpske ideje", jerarhija u Skoplju ne skriva da ne bira nacin da postane autokefalna. Cak i po cenu da se se udruzi sa svim jeretickim i raskolnickim pokretima u blizoj i daljoj okolini.

U poruci patrijarha srpskog Pavla koju je povodom Bozica uputio vernicima u Makedoniji, pozivajuci ih na pomirenje i sabornost sa kanonskom Pravoslavnom crkvom, podseca se da se "autokefalija ne moze dati jerarhiji koja to trazi ne iz crkvenih motiva, vec iz politickih razloga, koja ne poznaje eklisiologiji Pravoslavne crkve i ne postavlja crkveno ustrojstvo na tom crkvenom ucenju, koja u svojim redovima ima nekanonskih episkopa, tolerise ih i sasluzuje sa njima i koja ne postuje ni svoju rec, ni svoje potpise stavljene na zvanicna dokumenta. Autokefalija se daje jednoj Crkvi kada ona polozi ispit zrelosti..".

Mirjana Kuburovic

Postoje od kada i Crkva

Nezrelosti u ponasanju hriscanske crkve, jer raskoli, sizme i jeresi su nepobitan dokaz crkvene i duhovne nezrelosti, bilo je gotovo od ustanovljenja Hriscanske crkve. Cak su se i vaseljenski sabori, pa i prvi koji je odrzan u Nikeji 325. godine, bavili njima.

U istoriji Ruske crkve poznat je, recimo, raskol "staroveraca" u 17. veku, koji je nastao oko ispravljanja bogosluzbenik knjiga i bogosluzbene prakse, a najizrazitiji raskol u Pravoslavnoj crkvi u 20. veku dogodio se u Grckoj crkvi povodom uvodjenja novog, ili Gregorijanskog kalendara. Tada se jedan deo arhijereja, svestenstva i monastva odvojio od Crkve, osnovao zajednicu Pravih pravoslavnih hriscana – Gnosios ortodokson hristianon, vrseci bogosluzenja po starom kalendaru. "Starokalendaraca" u Grckoj ima oko milion.

U Srpskoj pravoslavnoj crkvi do pojave dva raskola u 20. veku, "makedonskog crkvenog pitanja" i podele SPC u Americi (koji je prevazidjen, jer je doslo do kanonskog pomirenja i ujedinjenja), "nije poznato da je postojao neki raskol".

Osim SPC, nevolje s raskolom imaju Bugarska pravoslavna crkva i Ukrajinska pravoslavna crkva. Crnogorska pravoslavna crkva, iako joj tamosnji politicki lideri redovno upucuju cestitke o najvecim hriscanskim praznicima, nije cak ni na listi raskolnickih, jer ona nikad nije ni bila deo neke kanonske zajednice, nastala je kao grupa gradjana cije je postojanje ozvaniceno resenjem nadlezne policijske stanice.

M. K.